منابع و ابزار گردآوری داده ها و اطلاعات

          روش های گرد آوری اطلاعات را به طور کلی به دو طبقه می توان تقسیم کرد :   

                                             الف) روش کتابخانه ای : در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات مربوط به پیشینه تحقیق و ادبیات موضوع از کتاب ها و مقالات تخصصی و پایان نامه ها و جستجو در پایگاه های اینترنتی استفاده شده است.                  

ب) روش میدانی : روش های میدانی به روش هایی اطلاق می شود که محقق برای گردآوری اطلاعات ناگزیر است به محیط بیرون برود و با مراجعه به افراد یا محیط،و نیز برقراری ارتباط مستقیم با واحد تحلیل یعنی افراد،اعم از انسان،مؤسسات،سکونتگاه ها،موردها و غیره اطلاعات مورد نظر خود را گردآوری کند(حافظ نیا،1386 :179).

          بنابراین به منظور گردآوری داده های مورد نیاز در ارزیابی عملکرد عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین در شرکت مانیزان از روش میدانی استفاده شده است.ابزار سنجش وسایلی هستند که محقق به کمک آن ها قادر است اطلاعات مورد نیاز خود را گردآوری،ثبت و کمی نماید.انواع ابزارگردآوری اطلاعات عبارت اند از :

پرسشنامه،مصاحبه،مشاهده،آزمون و تصویربرداری.لذا در این پژوهش صرفاً از پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است.علاوه براین به منظور سنجش متغیرهای تحقیق از مقیاس ترتیبی در قالب طیف پنج تایی لیکرت استفاده شده است. همچنین پرسشنامه از دو بخش عمومی و تخصصی تشکیل شده است که بخش عمومی دارای 5 سؤال است که این سؤال ها در مورد ویژگی های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان می باشد. بنابراین سؤالات بخش عمومی در زمینه سن،جنسیت،میزان سابقه کار،سمت و میزان تحصیلات پاسخ دهندگان است که به صورت بسته می باشد.علاوه بر این بخش تخصصی پرسشنامه از 30 سؤال تشکیل گردیده که برای بررسی نظرات پرسنل شرکت مانیزان می باشد که در آن سوالات در یک مقیاس پنج تایی(از 1 به معنای خیلی کم تا 5 به معنای خیلی زیاد)در خصوص عملکرد عوامل مورد بررسی قرار گرفته است.که از سؤال 1تا 4 مربوط به فرضیه اول، سؤال 5تا 9 فرضیه دوم،سؤال 10 تا 14 فرضیه سوم،سؤال15 تا 18 فرضیه چهارم،سؤال 19 تا 22 فرضیه پنجم، سؤال23 تا 26 فرضیه ششم و سؤال27 تا 30 مربوط به فرضیه هفتم می باشد.

3-5- جامعه آماری   

          جامعه آماری این پژوهش شرکت فرآورده های لبنی مانیزان می باشد که تعداد افرادی که در این شرکت در حال فعالیت هستند،اعم از کارکنان شرکت،شاغلان در ایستگاه های جمع آوری و توزیع کنندگان می باشند و تعداد آن ها 503 نفر می باشند.

3-6- روش نمونه گیری و تعیین حجم نمونه

          روش نمونه گیری مورد استفاده در این پژوهش،نمونه گیری تصادفی طبقه ای  است.که با توجه به جدول مورگان تعداد 217 نفر را به عنوان نمونه انتخاب شده اند. و با در نظر گرفتن فاکتورهای زیر حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران که یکی از پرکاربردترین روش ها برای محاسبه حجم نمونه آماری است به صورت زیر محاسبه می گردد .

که در فرمول فوق:

N  :حجم جامعه آماری   

n: حجم نمونه

Z: مقدار متغیر نرمال واحد استاندارد ، در سطح اطمینان 95 درصد برابر 96/1 می باشد.                                          p: مقدار نسبت صفت موجود در جامعه است ، اگر در اختیار نباشد می توان مقدار آن را 5/0 در نظر گرفت. در این حالت مقدار واریانس به حداکثر میزان خود می رسد.                                                                      q: در صد افرادی که فاقد صفت در جامعه هستند.(q = 1 – p)                                                          d : مقدار اشتباه

3-7- روش تجزیه و تحلیل داده ها

          پس از آنکه محقق داده ها را گردآوری،استخراج و طبقه بندی نمود و جداول توزیع فراوانی و نسبت های توزیع را تهیه کرد،باید مرحله ی جدیدی از فرآیند تحقیق که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ها معروف است  آغاز شود.این مرحله در تحقیق اهمیت زیادی دارد؛زیرا نشان دهنده ی تلاش ها و زحمات فراوان در گذشته است.در این مرحله محقق با استفاده از روش های مختلف و با تکیه بر معیار عقل سعی می کند اطلاعات و داده ها را در جهت آزمون فرضیه و ارزیابی آن مورد بررسی قرار دهد.در مرحله تجزیه و تحلیل آنچه مهم است این است که محقق باید اطلاعات و داده ها را درمسیر هدف تحقیق،پاسخگویی به سؤال و سؤالات تحقیق و نیز ارزیابی فرضیه های خود جهت داده،مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد( حافظ نیا، 1386 :231).

          تجزیه و تحلیل داده ها،فرآیندی چند مرحله ای است که در آن داده هایی که با بکار گیری شیوه ها و ابزارهای گردآوری در نمونه(جامعه)آماری فراهم آمده اند خلاصه،کدبندی و دسته بندی و در نهایت پردازش می شوند،تا امکان انواع تحلیل ها و برقراری ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید.در این فرآیند،داده ها هم از لحاظ نظری و هم از جنبه تجربی پالایش می شوند و با تکنیک های گوناگون آماری،از آن ها اطلاعات استنتاج و تعمیم داده می شوند(خاکی،1391 :241 ـ 240).   

 بنابراین در این پژوهش با استفاده از آمار توصیفی به بررسی ویژگی جامعه آماری و سپس به آزمون فرضیات و ترسیم دیاگرام تحلیل مسیر می پردازیم.به منظور تعیین رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته و بررسی فرضیه های تحقیق با استفاده از نرم افزار SPSS،از آزمون تحلیل عاملی تأییدی استفاده می شود.و به منظور روابط علت و معلولی بین متغیرها و مؤلفه های مورد بررسی با استفاده از نرم افزار معادلات ساختاری آموس روابط بین متغیرها مدل سازی می گردد.

3-8- الف ) مدل معادلات ساختاری

          برای بررسی روابط علی بین متغیرها به صورت منسجم کوشش های زیادی در دهه های اخیر صورت گرفته است یکی از روش های نوید بخش در این زمینه مدل معادلات ساختاری یا تحلیل چند متغیری یا متغیرهای مکنون است.مدل معادلات ساختاری یک رویکرد آماری جامعی برای آزمون فرضیه هایی درباره روابط بین متغیرهای مشاهده شده و متغیرهای مکنون می باشد. لذا از طریق این رویکرد می توانیم قابل بودن مدل های نظری را در جامعه های خاص با استفاده از داده ها ی همبستگی،غیر آزمایشی،آزمایشی آزمون نمود(حسینی،1392 :83). یک مدل معادلات ساختاری کامل از دو مؤلفه تشکیل شده است الف) یک مدل ساختاری که ساختار علی خاصی رابین متغیرهای مکنون مفروض می دارد.ب) یک مدل اندازه گیری که رابطه هایی را بین متغیرهای مکنون و متغیرهای نشانگر(اندازه گیری شده) تعریف می کند.هنگامی که داده های به دست آمده از نمونه مورد بررسی به صورت ماتریس همستگی درآمد باید برازش آن را برای جامعه ای که نمونه از آن استخراج شده فراهم آورد.متغیرهای مکنون در مدل معادلات ساختاری به دو دسته برونزا و درون زا تقسیم می شوند.متغیر های برون زا متغیرهایی است که علت تغییرات آن ها در مدل منظور نشده و خارج از مدل است.متغیرهای درونزا متغیرهایی است که تغییرات آن ها توسط متغیرهای موجود در مدل پیش بینی شده است(خاکی،1391 :265).

3-9- تحلیل عاملی 

        تحلیل عاملی یکی از فنونی است که اسپیرمن[1] مطرح کرد و در تحقیق چند متغیره به طور بسیار گسترده ای استفاده می شود.تحلیل عاملی،مبنایی تجربی برای کاهش همه ی این متغیرها به چند عامل،از طریق ترکیب متغیرهایی که در حد متوسط یا زیاد با یکدیگر همبستگی دارند عرضه می کند.هر مجموعه از متغیرهایی که ترکیب شده اند یک عامل را تشکیل می دهند که بیانی ریاضی برای عنصر مشترک متغیرهایی است که ترکیب شده اند (خاکی،1391 :265).

3-10- معیارهای برازش    

          تعریف  معیارهای NFI،IFI،CFI،RMR،GFI،RMSEA در نرم افزار آموس

 NFI(شاخص نرم شده برازندگی) : این شاخص به مقایسه مدل مستقل(مدلی که در آن بین متغیرها هیچ رابطه ای نیست)با مدل پیشنهادی مورد نظر می پردازد.این شاخص هر چه به عدد یک نزدیک تر باشد به این معناست که مدل پیشنهادی ما مناسب بوده است و به صورت زیر محاسبه می شود :

به طوریکه A : مقدار آماره خی دو تحت مدل مستقل و B : مقدار آماره خی دو تحت مدل پیشنهادی هستند.

IFI (شاخص برازندگی فزاینده): این معیار شاخص برازش نموی است و به صورت زیر محاسبه می شود: 

به طوریکه  A : مقدار آماره خی دو تحت مدل مستقل و B : مقدار آماره خی دو تحت مدل پیشنهادی است و d : نشان دهنده درجه آزادی مدل پیشنهادی است.هرچه IFI به یک نزدیک تر باشد نتیجه می گیریم که مدل پیشنهادی مناسب تر است.

 CFI (شاخص برازندگی تطبیقی یا مقایسه ای): این معیار به صورت زیر محاسبه می شود:

در این فرمول نیز A و B همانند قبل تعریف می شوند وd_b و d به ترتیب نشان دهنده درجه آزادی مدل مستقل و مدل پیشنهادی هستند.هرچه مقدار CFI به یک نزدیک تر باشد نتیجه می گیریم که مدل پیشنهادی مناسب تر است.

 RMR (میانگین مجذور پس مانده ها): این شاخص نشان دهنده ریشه میانگین مربعات باقی مانده هاست که در آن i نشان دهنده سطر،j ستون،k طبقه می باشند. هر چه مقدار RMR به صفر نزدیک تر باشد مدل مناسب تر است . فرمول RMR به صورت زیر می باشد :

 در فرمول فوق  و  به ترتیب نشان دهنده کوواریانس و واریانس مشاهدات هستند   نشان دهنده درجه آزادی مدل مستقل است.هرچه RMR به صفر نزدیک تر باشد مدل مناسب تر است.

 GFI: شاخص نیکویی برازش است که دارای فرمول زیر است:

 -

در این فرمول v نشان دهنده ماتریس وزن ها، s و  نیز نشان دهنده ی بردار های واریانس و کووواریانس مشاهدات هستند که توسط مشاهدات برآورد شده اند.مقدار GFI همواره کمتر از یک است.هرچه مقدار GFI به عدد یک نزدیک تر باشد مدل مناسب تر است. 

 RMSEA: این شاخص نشان دهنده ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب است و به صورت تفاضل بین مجموع مربعات خطای کلی و مجموع مربعات خطای مدل پیشنهادی محاسبه می شود. در صورتی که مقدار RMSEA از 05/0 کمتر باشد نتیجه می گیریم مدل مناسب است.در صورتی که مقدار آن بین 05/0 تا 09/0 باشد مدل برازش داده شده قابل قبول و در صورتی که از 1/0 بالاتر باشد نتیجه می گیریم که مدل برازش داده شده ضعیف است.

3-11- روایی

        مقصود از روایی آن است که آیا ابزار اندازه گیری می تواند خصیصه و ویژگی که ابزار برای آن طراحی شده است را اندازه گیری کند یا خیر ؟ موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری های نامناسب و ناکافی می تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد (خاکی،1386 :244).

          روایی از واژه«روا»به معنای جایز و درست گرفته شده و به معنای صحیص و درست بودن است.مقصود از روایی،آن است که ابزار اندازه گیری بتواند ویژگی مورد نظر را اندازه بگیرد(خاکی،1391 :230).

3-12- انواع روایی

3-12-1- الف) روایی محتوایی

          روایی محتوا اطمینان می دهد که ابزار مورد نظر به تعداد کافی پرسش های مناسب برای اندازه گیری مفهوم مورد سنجش،را در بر دارد.هر قدر عناصر مقیاس گسترده تر و قلمرو مفهوم مورد سنجش را بیشتر در بر گیرند،روایی محتوا بیشتر خواهد بود.

3-12-2- ب) روایی وابسته به معیار 

        این نوع روایی زمانی مطرح می شود که ابزار اندازه گیری تفاوت میان افراد را بر پایه معیاری که قرار است آن را پیش بینی کند فراهم می سازد.

3-12-3- پ) روایی سازه

          روایی ساخت یا سازه بر چگونگی نتایج به دست آمده از به کارگیری مقیاسی دارد که برای آزمون فرضیه ها پیش بینی شده است(خاکی،1387 :244).

3-13- پایایی

          مقصود آن است که اگر ابزار اندازه گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار و به گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم باشد.برای اندازه گیری پایایی از شاخصی به نام ضریب پایایی استفاده می کنیم و اندازه آن معمولاً بین صفر تا یک تغییر می کند و ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک،معرف پایایی کامل است ( خاکی،1387 :245).

 پایایی ابزار که از آن به اعتبار،دقت و اعتماد پذیری نیز تعبیر می شود،عبارت است از اینکه اگر یک وسیله اندازه گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان مورد استفاده قرار گیرد،نتایج مشابهی از آن حاصل شود؛به عبارت دیگر،ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرار پذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد(حافظ نیا،1386 :155).

          برای محاسبه پایایی شیوه های مختلفی به کار می رود که در این تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است.روش آلفای کرونباخ برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازه گیری به کار می رود.در مورد روایی پرسشنامه این پژوهش باید گفت ابتدا تعدادی پرسشنامه بین چند تن از اساتید پخش گردید که روایی آن توسط ایشان مورد تایید قرار گرفت.برای پایای پرسشنامه ها ابتدا تعداد 10 پرسشنامه بین اعضای حجم نمونه پخش گردید كه پس جمع آوری آنها و با استفاده از نرم افزاز spss مقدار الفای كرونباخ اندازه گیری شد.آلفای كرونباخ به دست آمده برای 30سوال این تحقیق 83.7/0 محاسبه گردید. با توجه به این كه مقدار الفای كرونباخ تا حدود 7/0 نیز مناسب می باشد،مقداركرونباخ به دست آمده برای پرسشنامه این تحقیق در حد بسیار بالایی می باشد.